Είναι από τις αγαπημένες μου ιστορίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Επιτέλους κάποιος την έκανε βιβλίο, ενώ πιο πρόσφατα έγινε και ταινία. Την ταινία δεν την είδα, αλλά βλέποντας τον ηθοποιό, που υποδύεται το Χάιντριχ, κατάλαβα ότι έχει γίνει φοβερά λάθος επιλογή προσώπου για το ρόλο. Διάβασα όμως μετά βουλιμίας το βιβλίο, που έγραψε ο νεαρός Γάλλος συγγραφέας Laurent Binet και έχει τον περίεργο τίτλο «HHhH» (εκδόσεις Κέδρος, μετάφραση Γιώργος Ξενάριος). Είναι φανερό ήδη από τον τίτλο ότι το βιβλίο θα ακολουθήσει ένα ανορθόδοξο τρόπο για να διηγηθεί τα γεγονότα. Σε πρώτο πρόσωπο ο ίδιος ο συγγραφέας μας βάζει στην θέση του, καθώς προσπαθεί με επιτόπια έρευνα να συνθέσει τα κομμάτια του παζλ της υπόθεσης. Συχνά μάλιστα «διαλέγεται» με τα πρωταγωνιστικά πρόσωπα ρωτώντας τα διάφορα πράγματα ή ζητώντας τους συγγνώμη για την αυθαίρετη εκ μέρους του συμπλήρωση κενών στα γεγονότα. Ομολογώ ότι στην αρχή αυτή του η τεχνική μου φάνηκε πως διακόπτει τη ροή της συναρπαστικής αφήγησης, στην πορεία όμως καταφέρνει να εντάξει τη δική του συγγραφική έρευνα στη ροή των γεγονότων. Ας πάμε όμως στην ίδια την ιστορία, που εν πολλοίς αποτελεί και μια εκ των πραγμάτων βιογραφία του Ράινχαρντ Χάιντριχ. Πρώτα όμως η εξήγηση του τίτλου, που αποτελείται από τα αρχικά γράμματα της γερμανικής φράσης: «Himmlers Hirne heiβt Heydrich», δηλαδή: «Ο Εγκέφαλος του Χίμλερ ονομάζεται Χάιντριχ».

Δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Ο Χάινριχ Χίμλερ υπήρξε ο εμπνευστής και ιδρυτής των SS. Ένας άνθρωπος γεμάτος ιδεοληψίες, ασθενικός, κομπλεξικός, χωρίς ικανότητες, πρώην πτηνοτρόφος, δημιουργός παραταύτα μιας από τις πιο φονικές μηχανές της παγκόσμιας ιστορίας. Δεξί του χέρι ο Ράινχαρντ Χάιντριχ. Είπαν γι’αυτόν πως «αν ποτέ ο διάβολος περπάτησε πάνω στη Γη, πρέπει να είχε τη μορφή του». Ακόμη και ο ίδιος ο Χίτλερ είχε εντυπωσιαστεί από τη σκληρότητα και την ψυχρότητά του και τον αποκαλούσε «Ο άνθρωπος με τη σιδερένια καρδιά». Δεν ήταν μάλιστα μυστικό πως ο Χάιντριχ προαλειφόταν για διάδοχος του ίδιου του Φύρερ.

Ο συγγραφέας εξιστορεί αναλυτικά τις καταβολές του Χάιντριχ, που ξεκίνησε την καριέρα του από το Ναυτικό. Από εκεί εκδιώχθηκε από το Ναύαρχο Ραίντερ εξαιτίας της αθέτησης υπόσχεσης γάμου προς την τότε αρραβωνιαστικιά του. Συντετριμμένος βρήκε καταφύγιο αρχικά σε μια νέα αρραβωνιαστικιά ονόματι Λίνα φον Όστεν, φανατική ναζίστρια, την οποία και παντρεύτηκε. Στη συνέχεια εντάχθηκε στο νεοσύστατο από το Χίμλερ οργανισμό των SS και μάλιστα στις υπηρεσίες ασφαλείας. Από εκεί και έπειτα η πορεία του στο σκοτάδι και την κόλαση ήταν ασταμάτητη. Με τη δημιουργία της Γκεστάπο ο Χάιντριχ ανέλαβε αρχηγός της, εξαπολύοντας ένα μπαράζ βίας κατά των Εβραίων κατά την περιώνυμη «Νύχτα των Κρυστάλλων» αλλά και κατά των εσωτερικών αντιπάλων του Χίτλερ με την εξολόθρευση των Ταγμάτων Εφόδου (SA) του Έρνεστ Ρεμ. Το απόγειο όμως της δράσης του Χάιντριχ υπήρξε η σύλληψη και εκπόνηση εκ μέρους του της λεγόμενης «Τελικής Λύσης για το Εβραϊκό Ζήτημα». Ήταν εκείνος, που τον Ιανουάριο του 1942 συγκάλεσε στο προάστιο Βανζέε του Βερολίνου διάσκεψη κορυφαίων στελεχών των Ναζί με θέμα τη μεθόδευση της μαζικής εξόντωσης των Εβραίων σε οργανωμένα στρατόπεδα. Βασικός συνεργάτης του Χάιντριχ στο πρότζεκτ αυτό υπήρξε ο γνωστός Άντολφ Άιχμαν, ο οποίος μετά τον πόλεμο συνελήφθη από τη Μοσάντ στην Αργεντινή, όπου είχε καταφύγει και καταδικάστηκε σε  θάνατο στο Ισραήλ.

Επόμενος σταθμός στην αιματοβαμμένη πορεία του Χάιντριχ ήταν η Πράγα. Εκεί τον έστειλε ο Χίτλερ, προκειμένου να καταστείλει τη δραστήρια τσεχοσλοβακική αντίσταση, η οποία ενισχυόταν από την εξόριστη κυβέρνηση του πρωθυπουργού Έντβαρντ Μπένες με έδρα το Λονδίνο. Με την εγκατάστασή του στην Πράγα ο Χάιντριχ -φέροντας τον επίσημο τίτλο του «Προστάτη της Βοημίας και Μοραβίας»- εξαπέλυσε ένα ακόμα όργιο βίας και καταπίεσης των κατακτημένων Τσέχων και Σλοβάκων και φυσικά εξόντωσης της μεγάλης εβραϊκής κοινότητας της χώρας. Η εξόριστη κυβέρνηση του Λονδίνου δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Σε συνεργασία με τις αγγλικές μυστικές υπηρεσίες εκπαίδευσε δύο ομάδες κομάντος με σκοπό τη δολοφονία του Χάιντριχ. Η κωδική ονομασία «Επιχείρηση Ανθρωποειδές» δόθηκε λίαν προσφυώς στο εγχείρημα. Οι δύο ομάδες των κομάντος έπεσαν με αλεξίπτωτα κοντά στην Πράγα και αποφασίστηκε να υλοποιηθεί το ένα από τα τρία σενάρια δράσης, που είχαν εκπονηθεί: η δολοφονία του Χάιντριχ να γίνει στην πόλη της Πράγας μέρα μεσημέρι σε δημόσιο χώρο. Ως σημείο για την επιχείρηση επελέγη μια κλειστή στροφή κεντρικού δρόμου, από τον οποίο περνούσε κάθε πρωί ο Χάιντριχ πηγαίνοντας για το γραφείο του στο Κάστρο της Πράγας.

 

Την εκτέλεση του Χάιντριχ ανέλαβαν ο Σλοβάκος Γιαν Κούμπις και ο Τσέχος Γιόζεφ Γκάμπτσικ, ενώ οι υπόλοιποι της ομάδας θα βρίσκονταν σε επίκαιρα σημεία ολόγυρα. Πράγματι στις 10.30′ το πρωί της 27ης Μαίου 1942, ο Χάιντριχ επιβαίνει στην ανοικτή Μερτσέντες του, την οποία οδηγεί ο υπαξιωματικός των SS Κλάιν. Μόλις το αυτοκίνητο φθάνει στην κλειστή στροφή και κόβει ταχύτητα, ο Κούμπις εμφανίζεται στη μέση του δρόμου κρατώντας ένα αυτόματο για να πυροβολήσει το Χάιντριχ. Όμως το όπλο του παθαίνει εμπλοκή και δε ρίχνει ούτε μια σφαίρα. Ο Χάιντριχ διατάζει τον οδηγό να σταματήσει το όχημα και αμέσως τραβά το περίστροφό του για να πυροβολήσει τον επίδοξο εκτελεστή του. Προτού προλάβει, ο Κούμπις ρίχνει προς την πλευρά της δεξιάς πίσω πόρτας μια χειροβομβίδα, που εκρήγνυται, ακινητοποιεί το αυτοκίνητο και τραυματίζει το Χάιντριχ. Ο Κούμπις έχοντας τραυματιστεί και ο ίδιος από την έκρηξη φεύγει από τη σκηνή της επίθεσης με ένα ποδήλατο. Ο Χάιντριχ επιχειρεί να τον κυνηγήσει αλλά αιμορραγεί ακατάσχετα και σωριάζεται στο δρόμο. Ο οδηγός του καταδιώκει τον Γκάμπτσικ, ο οποίος τον πυροβολεί στα πόδια και τον ακινητοποιεί και διαφεύγει με ένα διερχόμενο συρμό του τραμ.

Ο Χάιντριχ μεταφέρεται στο Νοσοκομείο, όπου πέφτει καταπάνω του για να τον σώσει η ελίτ των γιατρών των SS, που είχαν στο μεταξύ καταφθάσει. Με πολλαπλά τραύματα στο σπλήνα, τους πνεύμονες και το διάφραγμα καταλήγει σε φρικτό θάνατο από σηψαιμία στις 4 Ιουνίου 1942. Η σηψαιμία του προήλθε σύμφωνα με την κρατούσα άποψη από το γεγονός ότι τα τραύματά του επιμολύνθηκαν με υλικό προερχόμενο από την ταπετσαρία του αυτοκινήτου. Σημειωτέον ότι εκείνη την εποχή είχαν ανακαλυφθεί τα αντιβιοτικά από τους Συμμάχους, όχι όμως και από τους Γερμανούς. Δε λείπουν όμως και θεωρίες συνομωσίας, που κάνουν λόγο για δηλητηριασμένη με θανατηφόρα μικρόβια χειροβομβίδα ή για «λαθροχειρία/επέμβαση» κάποιων Τσέχων γιατρών του νοσοκομείου για να τον «ξεκάνουν».

Οι δολοφόνοι του Χάιντριχ και οι βοηθοί τους κρύφτηκαν σε διάφορα προεπιλεγμένα σπίτια για να ξεφύγουν από το ανελέητο ανθρωποκυνηγητό, που εξαπέλυσαν η Γκεστάπο και τα SS. Μετακινούμενοι συνεχώς κάποια στιγμή βρήκαν καταφύγιο στην κρύπτη της Ορθόδοξης Εκκλησίας των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου. Επειδή οι ιστορίες όπως αυτές σχεδόν πάντοτε έχουν και τον «Εφιάλτη» τους, εδώ αυτός άκουγε στο όνομα Κάρελ Τσούρντα και ήταν ένας από τους αλεξιπτωτιστές, που συμμετείχαν στην «Επιχείρηση  Ανθρωποειδές».

Μόνος του παρουσιάστηκε στη Γκεστάπο και έναντι 1.000.000 μάρκων φανέρωσε την κρυψώνα των συντρόφων του. Οι δυνάμεις των Ναζί περικύκλωσαν την εκκλησία και έπειτα από σκληρή μάχη με την ομάδα των κομάντος, άλλοι από αυτούς σκοτώθηκαν και άλλοι, όπως οι δύο δολοφόνοι του Χάιντριχ, αυτοκτόνησαν. Ο Τσούρντα αναγνώρισε τα πτώματά τους. Ο ορθόδοξος επίσκοπος Γκόραζντ, που είχε κρύψει στην Εκκλησία τους κομάντος εκτελέστηκε επίσης.

Όσα ακολούθησαν ως αντίποινα ήταν πέρα από κάθε φαντασία. Δεκατρείς χιλιάδες άνθρωποι συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν στην περιοχή της Βοημίας-Μοραβίας. Ακόμη 294 άτομα, συγγενείς και φίλοι των δύο δολοφόνων του Χάιντριχ εκτελέστηκαν στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν και συνολικά δύο χιλιάδες συγγενείς και φίλοι όσων συμμετείχαν στην επιχείρηση είχαν την ίδια τύχη. Ανάμεσά τους, η αρραβωνιαστικιά του Κούμπις και οι γονείς του Γκάμπτσικ.

 Η κωμόπολη Λίντιτσε, από όπου κατάγονταν μερικοί από τους συνωμότες κάηκε και ισοπεδώθηκε, ενώ από τη μανία των SS δε γλύτωσαν ούτε οι τάφοι του νεκροταφείου, που ανασκάφηκαν μέχρις ενός και τα πτώματα των τάφων αφέθηκαν στην επιφάνεια του εδάφους. Οι 173 άνδρες του Λίντιτσε εκτελέστηκαν επιτόπου. Οι γυναίκες στάλθηκαν σε στρατόπεδα εργασίας και σχεδόν όλες πέθαναν εκεί. Όσα από τα παιδιά τους ήταν ξανθά και με γαλανά μάτια δόθηκαν για υιοθεσία σε οικογένειες των SS και τα υπόλοιπα δολοφονήθηκαν.

 

Η δολοφονία του Ράινχαρντ Χάιντριχ ήταν η μοναδική υψηλόβαθμου Ναζί στη διάρκεια του πολέμου. Ο Γιαν Κούμπις και ο Γιόζεφ Γκάμπτσικ ως άλλοι τυραννοκτόνοι θυσιάστηκαν για να ανακόψουν την πορεία του διαβόλου επί της Γης, αλλά όπως αποδείχθηκε και οι επίγονοι του δεν υστέρησαν σε αγριότητα. Τη φοβερή αυτή ιστορία διηγείται με μαεστρία και πρωτοτυπία ο Laurent Binet στο «HHhH», ανάγοντάς την σε συναρπαστικό μυθιστόρημα.