Ο κύριος με το πορτοκαλί μαλλί, που εδρεύει στην Ουάσιγκτον, τόπε και τo’κανε. Απέσυρε τις ΗΠΑ από τη συμφωνία του ΟΗΕ, που επιτεύχθηκε στο Παρίσι πριν από μόλις ενάμιση χρόνο και αφορούσε στη δραστική μείωση της εκπομπής αερίων, που συντελούν στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Είναι αλήθεια ότι οι ΗΠΑ απέφευγαν τη σχετική δέσμευση, όπως ο διάολος το λιβάνι, καθώς είχαν μείνει εκτός και της προηγούμενης παρόμοιας συμφωνίας του Κιότο, μόνες αυτές και η Αυστραλία από όλες τις χώρες του πλανήτη. Ο κύριος λόγος γι’αυτό ήταν και είναι τα μεγάλα αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα, τα οποία ανέκαθεν ελέγχουν το Κογκρέσο, όπου μπλοκάρεται κάθε σχετική περιβαλλοντική πρωτοβουλία. Στη διάρκεια της προεδρίας Κλίντον (1992-2000) ο αντιπρόεδρος Αλ Γκορ, που τυχαίνει να είναι ιδιαίτερα ακτιβιστής σε θέματα περιβάλλοντος, έφαγε πολλές φορές «στοπ» από τη ρεπουμπλικανική πλειοψηφία, όταν προσπάθησε να περάσει νομοθετήματα για τον περιορισμό της εκπομπής αερίων. Έτσι αρκέστηκε να περάσει ότι μπορούσε περισσότερο με προεδρικά διατάγματα για μικρότερης εμβέλειας θέματα. Σημειωτέον ότι ο Αλ Γκορ είναι ο συγγραφέας του πολύ ενδιαφέροντος βιβλίου για την κλιματική αλλαγή με τίτλο «Μια Άβολη Αλήθεια» («An Inconvenient Truth»), το οποίο έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά και έχει γυριστεί και ταινία. Διαβάζοντάς το καταλαβαίνει κανείς παραστατικά το μέγεθος του προβλήματος και τις συνέπειές του.

Στη συνέχεια, ακολούθησε η προεδρία Τζόρτζ Μπους του νεότερου, από την οποία δεν περίμενε κανείς κάτι περισσότερο, καθώς ο ίδιος και το επιτελείο του προερχόντουσαν από το χώρο της πετρελαϊκής βιομηχανίας του Τέξας και δεν είχαν τέτοιες οικολογικές ανησυχίες. Προς το τέλος της προεδρίας Ομπάμα όμως, συνέβη κάτι που πραγματικά ταρακούνησε τα νερά. Όπως έγραψε το περιοδικό Ρόλινγκ Στόουν, ο υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι, που και αυτός στα νιάτα του ήταν οικολόγος, επισκέφθηκε κάποια στιγμή τη ναυτική βάση Νιούπορτ στη Βιρτζίνια. Η βάση αυτή είναι ο μεγαλύτερος ναύσταθμος του κόσμου και ορμητήριο του τεράστιου στόλου των ΗΠΑ. Εκεί λοιπόν ο Κέρι άκουσε εμβρόντητος τους αξιωματικούς του Ναυτικού να του εξηγούν ότι ήδη έχουν αρχίσει να ξηλώνουν κάποιες εγκαταστάσεις λόγω πλημμύρας από άνοδο της στάθμης των νερών της θάλασσας. Οι ίδιοι του είπαν ότι εκτιμούν πως με το ρυθμό ανόδου της στάθμης, έτσι όπως προχωρά, σε βάθος χρόνου θα πρέπει να μεταφερθεί κάπου αλλού ολόκληρος ο Ναύσταθμος γιατί θα καλυφθεί εντελώς από τα νερά. Όταν ρώτησε σε πόσο υπολογίζουν το «βάθος χρόνου» η απάντηση που έλαβε ήταν από 20 (κακό σενάριο) μέχρι 50 (καλό σενάριο) χρόνια. Επιστρέφοντας στην Ουάσιγκτον κίνησε το σύμπαν για να συγκληθεί επιτέλους η Διάσκεψη του ΟΗΕ στο Παρίσι για την κλιματική αλλαγή και να την προσυπογράψουν και οι ΗΠΑ. Το σημαντικό με την απόφαση του Παρισιού ήταν ότι για πρώτη φορά όλα τα κράτη της Γης αποφάσισαν να περικόψουν δραστικά την εκπομπή των αερίων που προκαλούν το «φαινόμενο του θερμοκηπίου». Είναι αλήθεια ότι και άλλες χώρες από το χώρο των αποκαλούμενων «μεγάλων ρυπαντών», όπως η Κίνα και η Ινδία αφορμή ψάχνουν για να το … στρίψουν από τη δέσμευση της συμφωνίας. Το σκεπτικό τους είναι απλό και απευθύνεται στο δυτικό κόσμο, που επί δεκαετίες ρύπαινε ασύστολα την ατμόσφαιρα κυνηγώντας την αλματώδη ανάπτυξή του στον 20ο αιώνα. Τώρα που ήρθε η σειρά τους να «αναπτυχθούν» και αυτές τους τίθενται περιορισμοί, που τους ανακόπτουν την ανοδική τάση της βιομηχανικής τους παραγωγής.

Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ έχει ήδη προκαλέσει σημαντικές αντιδράσεις τόσο διεθνώς όσο και στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Ίσως ο πιο σφοδρός πολέμιός της προέρχεται από το ίδιο το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και δεν είναι άλλος από τον πρώην κυβερνήτη της Καλιφόρνια, Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ. Ο γνωστός μας «Terminator» της οθόνης ως κυβερνήτης ακολούθησε μια ιδιαίτερα πρωτοποριακή «πράσινη» πολιτική, που εκτός από το περιβάλλον ωφέλησε σημαντικά και την οικονομία της Καλιφόρνια, βοηθώντας την να ανακάμψει από τη χρεωκοπία της στις αρχές της  δεκαετίας του 2000. Δείτε τα σχετικά βίντεο, που ανεβάζει στο λογαριασμό του στο Facebook, έχουν ενδιαφέρον. Είναι, τέλος, ελπιδοφόρο το γεγονός ότι και ο σημερινός κυβερνήτης της Καλιφόρνια, ο παλαίμαχος Δημοκρατικός Τζέρι Μπράουν (κάποτε σύντροφος της αγαπημένης μου τραγουδίστριας Λίντα Ρόνσταντ…) έκλεισε ξεχωριστή συμφωνία για την πολιτεία του με την Κίνα για κοινή δράση στη μάχη κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Αυτό επίσης δείχνει ότι η σημερινή ηγεσία του Πεκίνου δεν αποτελείται από χαζούς, κάθε άλλο μάλιστα…

Είναι όμως τόσο μεγάλος ο κίνδυνος από την υπερθέρμανση του πλανήτη; Αξίζει τον κόπο όλη αυτή η φασαρία ή είναι απλώς ένας φόβος που δεν πρόκειται να επαληθευτεί; Οι επιστημονικές παρατηρήσεις είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές. Η χρονιά του 2016 ήταν μακράν η χειρότερη για την κατάσταση των πάγων της Αρκτικής, που συρρικνώθηκαν όσο ποτέ άλλοτε και φυσικά μετατράπηκαν σε θαλασσινό νερό. Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι για πρώτη φορά στην ιστορία ακόμη και το χειμώνα ήταν δυνατό να διασχίσει κανείς με πλοίο το λεγόμενο «Βορειοδυτικό Πέρασμα του Καναδά», που ήταν πάντοτε παγωμένο τέτοια εποχή.

Στην Ανταρκτική γιγαντιαία τμήματα των πάγων της ηπείρου σπάνε και μετατρέπονται σε παγόβουνα, που και αυτά λιώνουν. Παγετώνες στα Ιμαλάια, στην Παταγωνία, στις Άλπεις, στα Βραχώδη Όρη, στην Αλάσκα, στη Γροιλανδία, στη Σιβηρία και τις Άνδεις είτε έχουν χαθεί εντελώς είτε συρρικνώνονται ταχύτατα. Εικόνες όπως η χιονισμένη κορυφή του Κιλιμάντζαρο τις βλέπουμε πλέον μόνο σε παλιές φωτογραφίες. Ο πλανήτης μοιάζει με οργανισμό που έχει «πυρετό». Η ατμόσφαιρα γίνεται όλο και πιο λεπτή, σύμφωνα με τις μετρήσεις από τις διαστημικές αποστολές, υπάρχουν όμως ενθαρρυντικά νέα από τη μεγάλη τρύπα του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική, που έχει περιοριστεί σημαντικά, μετά την κατάργηση της χρήσης των χλωροφθορανθράκων ως προωθητικών στα σπρέι. Εκτιμώ πως το μέγιστο πρόβλημα θα προκύψει από την άνοδο της στάθμης των ωκεανών λόγω της τήξης των πάγων. Ήδη, κάποιες μικρές νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού, όπως το Βανουάτου, το Κιριμπάτι, το Τουβαλού και το Ναούρου, θεωρούνται αμετάκλητα ξεγραμμένες και σταδιακά εγκαταλείπονται. Το ίδιο συμβαίνει και με ορισμένα από τα νησιά του συμπλέγματος στις Μαλδίβες.

Ναούρου, Νότιος Ειρηνικός

Και έπεται συνέχεια. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του National Geographic μέχρι το 2050, αν συνεχιστεί το λιώσιμο των πάγων, θα αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα πλημμυρών πόλεις όπως η Σαγκάη, το Μαϊάμι, η Νέα Ορλεάνη, η Βομβάη, η Νέα Υόρκη, το Άμστερνταμ, η Οσάκα, το Χονγκ Κονγκ, η Γκουανγκτζού και η Χο-Τσι-Μινχ. Αργότερα, μέχρι το 2100 θα πάρουν σειρά και πόλεις όπως το Λονδίνο, η Κωνσταντινούπολη, η Αθήνα, η Μασσαλία, η Ρώμη, το Χιούστον, η Τζακάρτα, το Τελ Αβιβ, η Νάπολη, το Αλγέρι, η Βαρκελώνη και πάει λέγοντας.

Ήδη μια σοκαριστική εικόνα του μέλλοντος είδαμε το 2005 με τον τυφώνα «Κατρίνα» που έπληξε τη Νέα Ορλεάνη.

Στην απευκταία περίπτωση, που όλα αυτά επαληθευτούν, θα αλλάξουν νόημα και μέγεθος διάφορες έννοιες όπως οι «προσφυγικές ροές». Εξαιτίας της δραματικής αναδιάταξης της παγκόσμιας γεωγραφίας αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων θα χρειαστεί να γίνουν οικολογικοί πρόσφυγες και ο ήδη περιορισμένος για όλους μας χώρος επί της Γης θα μικρύνει ακόμα περισσότερο. Πιθανότατα όλες αυτές οι ανακατατάξεις δεν θα γίνουν πολιτισμένα και συντεταγμένα αλλά ακόμη και με πλήθος πολεμικών συγκρούσεων.

Ως πολίτες του κόσμου πρέπει να φροντίσουμε με την προσωπική μας στάση να βοηθήσουμε όσο μπορούμε. Θα μου πείτε, στην Ελλάδα του σήμερα, που καίμε στα τζάκια το χειμώνα ότι βρούμε τι περιθώρια υπάρχουν; Θεωρώ ότι υπάρχουν. Εκτός από την προβληματική θέρμανση (ελληνική ιδιαιτερότητα – ακόμη μια…), ζητήματα όπως η ανακύκλωση και οι καθαρές μορφές ενέργειας, μπορούμε να τα επιδιώξουμε και να τα προσέξουμε.

Πριν από χρόνια συζητώντας με το συχωρεμένο τον παππού μου, του είπα ότι μπορεί να λιώσουν τα παγόβουνα στο Βόρειο Πόλο και να πλημμυρίσει η Γη. Τότε εκείνος με το ιδιότυπο μαύρο χιούμορ, που τον διέκρινε, μου απάντησε:  «Δηλαδή το σπίτι μας ψηλά στα Τζουμέρκα θα γίνει παραθαλάσσιο….». Χαμογελάσαμε και οι δύο πικρόχολα γνωρίζοντας ότι κάτι τέτοιο μόνο ευχάριστο δε θα ήταν…