Αυτές τις ημέρες γίνεται μεγάλη συζήτηση για την επίσκεψη του Μπαράκ Ομπάμα στη Χιροσίμα. Είναι ο πρώτος εν ενεργεία πρόεδρος των ΗΠΑ, που επισκέπτεται την πόλη, που κατέστρεψε ολοσχερώς η αμερικανική ατομική βόμβα στις 6 Αυγούστου 1945 με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και μερικές χιλιάδες επιζήσαντες ζωντανούς-νεκρούς τους περιώνυμους «χιμπακούσα» (hibakusha). O Ομπάμα, που διανύει τους τελευταίους μήνες της θητείας του, έχει αποδυθεί για την υστεροφημία του σε μια προσπάθεια να κλείσει για τη χώρα του παλιούς ανοιχτούς λογαριασμούς (αν και μάλλον με τη μέθοδο του «όπως-όπως»). Έτσι επισκέφθηκε πρώτα την Κούβα σε μια άνευ προηγουμένου ιστορική κίνηση έτσι για το λιώσιμο του πάγου, χωρίς όμως κάτι πιο χειροπιαστό. Ίσως χρειαστεί πολύς ακόμη χρόνος για να ξαναγίνει η Κούβα αυτό που ήταν και πριν την επανάσταση, δηλαδή το καζίνο, θέρετρο και ου μην αλλά και το μπ…δέλο της Αμερικής (νομίζω ότι πάλι εκεί θα καταλήξει -δυστυχώς- λόγω της τωρινής της ανέχειας, όταν ανοίξουν οι κρουνοί των δολαρίων). Στη συνέχεια, πέρασε από το Βιετνάμ, όπου το σπουδαιότερο που προέκυψε -πέρα από ένα λόγο περί ελευθερίας της έκφρασης που εκφώνησε- ήταν η άρση του εμπάργκο της πώλησης αμερικανικών όπλων στους Βιετναμέζους !!! Κάτι μου λέει ότι ο Χο-Τσι-Μινχ και ο στρατηγός Γκιάπ θα στριφογυρίζουν στον τάφο τους… Άρα, όλοι καταλάβαμε το σκοπό της επίσκεψης, που δε μπορεί παρά να χαρακτηριστεί σημαντική … για την αμερικανική βιομηχανία όπλων.
Στη επίσκεψη της Χιροσίμα δεν έχουμε να κάνουμε φυσικά με ένα εχθρικό κράτος, αλλά με ένα ιστορικό χρωστούμενο: Θα ζητήσει συγγνώμη ο Πρόεδρος των ΗΠΑ για τη ρίψη της ατομικής βόμβας ; Πρέπει να ζητήσει ; Καλά, για να μην ταλαιπωρούμαστε άδικα, δεν πρόκειται να ζητήσει συγγνώμη. Το πολύ που θα πει είναι η ηθική ευθύνη που έχει η Αμερική ως η πρώτη χώρα που χρησιμοποίησε πυρηνικά να φροντίσει να μην ξανασυμβεί κάτι τέτοιο.
Η περίπτωση της λήξης του πολέμου στον Ειρηνικό μεταξύ Ιαπωνίας και Συμμάχων αποτελεί κατά τη γνώμη μου ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σύγχρονα ιστορικά αμφιλεγόμενα. Θα έπρεπε να πέσουν οι ατομικές βόμβες για να τελειώσει ο πόλεμος ενωρίτερα ή όχι; Οι ΗΠΑ υπολόγιζαν ότι μια ενδεχόμενη εισβολή τους στην Ιαπωνία θα κόστιζε τουλάχιστον 1,5 εκατομμύριο νεκρούς και κάποια χρόνια επιπλέον πολέμου. Από την άλλη, η Ιαπωνία βαρύνεται και αυτή στη διάρκεια του Β΄ Π.Π. με ασύλληπτα εγκλήματα πολέμου σε βάρος αμάχων πληθυσμών στην Ασία, κυρίως στην Κίνα, την Κορέα, τη Βιρμανία, την Ινδονησία και αλλού. Είναι γνωστό το τεράστιο έγκλημα με τις εκατοντάδες χιλιάδες γυναικών που κρατούνταν αιχμάλωτες ως σεξουαλικές σκλάβες για τον ιαπωνικό στρατό. Ακόμη, η ανατριχιαστική σφαγή της Νανκίνγκ στην Κίνα με πάνω από 250.000 νεκρούς αμάχους και αναρίθμητες άλλες φρικαλεότητες τόσο σε αιχμαλώτους πολέμου όσο και σε ανυπεράπιστες γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους.
Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα: Για όλα αυτά ζήτησε ποτέ κάποια συγγνώμη η Ιαπωνία; Έδωσε ποτέ αποζημιώσεις στα θύματα και τις οικογένειές τους; Η απάντηση είναι ότι έδωσε ελάχιστες χρηματικές αποζημιώσεις σε γυναίκες που υπήρξαν σεξουαλικές σκλάβες και τα ποσά ήταν επιεικώς αστεία (600-1000 δολλάρια !!!). Όσο για συγγνώμη, κανείς Ιάπωνας πολιτικός δε ζήτησε ποτέ συγγνώμη για το παρελθόν της χώρας του. Προς τιμήν του, ο μόνος που το τόλμησε έστω και χλιαρά ήταν ο γηραιός πρωθυπουργός Τομιίτσι Μουραγιάμα το 1995. Ο Μουραγιάμα ήταν ο πρώτος και μοναδικός από όσο γνωρίζω σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός στην ιστορία της Ιαπωνίας, όπου οι πρωθυπουργοί παγίως εκλέγονται από το συντηρητικό Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (LPD). Φαίνεται λοιπόν ότι τους … ξέφυγε και έκανε μια δήλωση του στυλ: « Η Ιαπωνία λυπάται για τον πόνο που προκάλεσε στους γείτονές της» και αυτό ήταν όλο. Ούτως ή άλλως η θητεία του ήταν μικρή και έκτοτε τσιμουδιά.
Έχει επίσης ενδιαφέρον το πώς ο αυτοκράτορας Χιροχίτο λίγες μέρες μετά τη ρίψη των ατομικών βομβών αποφάσισε τη συνθηκολόγηση. Αρχικά κατάφερε με τα χίλια ζόρια να αποφύγει πραξικόπημα των σκληροπυρηνικών στρατηγών του, που αρνούνταν τη συνθηκολόγηση -οι περισσότεροι από αυτούς αυτοκτόνησαν κάνοντας sepuku (χαρακίρι). Στη συνέχεια, υπήρξε τεράστιο θέμα για την αυτοκρατορική αυλή το πώς ο Αυτοκράτορας, -που ας μην ξεχνάμε ότι τότε κατείχε κανονικά τη θέση του … Θεού στην Ιαπωνία-θα ανακοίνωνε τη συνθηκολόγηση στους υπηκόους του. Η ανακοίνωση αυτή έγινε με ένα ηχογραφημένο σε δίσκο γραμμοφώνου μήνυμα, που έμεινε στην ιστορία προσφυώς και άκρως …ιαπωνικά ως «Το μήνυμα της μαργαριταρένιας φωνής» (Gyokuon-hōsō). Σε αυτό ο Αυτοκράτορας Χιροχίτο, που μιλούσε για πρώτη φορά στους υπηκόους του και άκουγαν τη φωνή του (Θεός γαρ…), χρησιμοποίησε για τα προσχήματα την αρχαία κλασική ιαπωνική γλώσσα, που ελάχιστοι καταλάβαιναν. Αλλά και όσοι καταλάβαιναν, εξαιτίας της περίτεχνης διατύπωσης πάλι από τα …συμφραζόμενα και με δυσκολία θα έβγαζαν το συμπέρασμα ότι η Ιαπωνία συνθηκολογεί. Έτσι λοιπόν, μια χώρα που τόσο δυσκολεύεται να παραδεχθεί την ήττα της, δεν είναι περίεργο που δυσκολεύεται να ζητήσει και συγγνώμη.
Συνεπώς, στη διεθνή πολιτική οι συγγνώμες για τα ιστορικά πεπραγμένα είναι πολύ δύσκολο πράγμα. Είναι επίσης εξαιρετικά δυσχερές ένας συγκεκριμένος ηγέτης να πάρει πάνω του όλη την ιστορική ευθύνη για μια συλλογική συγγνώμη της χώρας του. Δεν είναι το ίδιο, όπως μεταξύ δύο ανθρώπων, που ο ένας ζητά συγγνώμη από τον άλλο (που και αυτό πάλι δύσκολο είναι εδώ που τα λέμε…). Εξαρτάται φυσικά και από το θράσος, που κάποιες χώρες διαχρονικά κουβαλάνε. Είναι για παράδειγμα αδιανόητο νομίζω να φαντασθεί κανείς οποιονδήποτε Τούρκο ηγέτη (και ιδίως τον τωρινό…) να ζητάει συγγνώμη για τη γενοκτονία των Αρμενίων ή των Ελλήνων του Πόντου…
Για όποιον θέλει να δει τις πολιτικές συγγνώμες, μικρές και μεγάλες, που εκφράστηκαν μέσα στην ιστορία από το 1077 μ.Χ. μέχρι σήμερα (Απρίλιος 2016), ιδού μια πολύ ενδιαφέρουσα λίστα, που κατήρτισε ο καθηγητής Γκράχαμ Ντοντς του Πανεπιστημίου Κονκόρντια στο Μόντρεαλ.
christospanos 